Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2415)
Praktyczny komentarz
Rozporządzenie w sprawie PSD jest jednym z tych aktów prawnych, do którego sięgają zamawiający i wykonawcy przy każdym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Stanowi zbiór przepisów regulujących sposób potwierdzania, że wykonawca spełnia wymagania kwalifikacji podmiotowej. Potwierdzenie spełnienia tych wymagań ma miejsce w każdym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, stąd wiele pytań które powstaje w stosowaniu przepisów.
Zespół Grupy Doradczej Sienna Sp. z o.o. oraz kancelarii Sienna Dzierżanowski Sp.k. przygotował komentarz do przepisów rozporządzenia, który będzie w 2023 r. publikowany w częściach 0na stronie internetowej grupasienna.pl. Zamiarem było przygotowanie syntetycznej, ale też wyczerpującej informacji o przepisach, przybliżenie orzecznictwa, pokazanie wzorów dokumentów. Życzymy owocnej lektury.
Na podstawie art. 128 ust. 6 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2019 oraz z 2020 r. poz. 288, 1492, 1517, 2275 i 2320) zarządza się, co następuje:
- 1 [Zakres przedmiotowy]Rozporządzenie określa rodzaje podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, okres ich ważności oraz formy, w jakich mogą być one składane.
- Podmiotowe środki dowodowe to środki służące potwierdzeniu braku podstaw do wykluczenia, spełniania warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji, z wyjątkiem oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust 1 ustawy Pzp. W rozporządzeniu oprócz regulacji dotyczących PSD znajdują się przepisy dotyczące „innych dokumentów lub oświadczeń” czyli dokumentów potwierdzających umocowanie osoby działającej w imieniu wykonawcy do reprezentacji. Tabela prezentuje systematykę rozporządzenia:
§ 2 | PSD w celu potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia |
§ 3 | PSD w celu potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia w postępowaniach podprogowych |
§ 4 | PSD w celu potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia wykonawców zagranicznych |
§ 5 | PSD w celu potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia dla podmiotów udostępniających zasoby |
§ 6 | PSD potwierdzające spełnienie warunku zdolności do występowania w obrocie gospodarczym |
§ 7 | PSD potwierdzające spełnienie warunku uprawnień do prowadzenia działalności gospodarczej |
§ 8 | PSD potwierdzające spełnienie warunku sytuacji ekonomicznej lub finansowej |
§ 9 | PSD potwierdzające spełnienie warunku zdolności technicznej lub zawodowej |
§ 10 | Oświadczenia w miejsce PSD w celu potwierdzenia spełnienia warunków |
§ 11 | PSD w zamówieniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa |
§ 12 | Urzędowy wykaz wykonawców |
§ 13 | Dokumenty potwierdzające umocowanie do działania w imieniu wykonawcy |
§ 14 | Tłumaczenia samodzielnie pobranych dokumentów |
§ 15 | Forma PSD i innych dokumentów |
§ 16 | Wejście w życie |
O podstawach wykluczenia szerzej w komentarzu do § 2 rozporządzenia.
O warunkach udziału w postępowaniu oraz kryteriach selekcji szerzej w komentarzu do § 9 rozporządzenia.
- Założeniem regulacji ustawy Pzp, które ma swoje źródło w przepisach Dyrektyw przyjętych w 2014 r., jest ułatwienie weryfikacji zdolności podmiotowej wykonawców w toku postępowania. Stąd co do zasady na etapie postępowania zamawiający może żądać oświadczenia, które tymczasowo zastępuje wymagane przez zamawiającego wymagane PSD. Ostateczne dowody składa natomiast jedynie wykonawca, którego oferta została najwyżej oceniona.
W postępowaniach o wartości powyżej progu unijnego oświadczenie przybiera formę jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia (JEDZ), którego wzór ustanowiony został w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2016/7 z dnia 5 stycznia 2016 r, ustanawiającym standardowy formularz jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia (tekst mający znaczenie dla EOG). W postępowaniach o mniejszej wartości oświadczenie może być złożone z użyciem dowolnego tekstu (zwykle zamawiający proponują wzór oświadczenia w dokumentacji zamówienia).
- Wykonawca, który złożył ofertę najwyżej ocenioną przedstawia PSD wymagane przez zamawiającego. Zasada przejrzystości postępowania wymaga, aby katalog wymaganych dokumentów był określony w dokumentach zamówienia (swz lub opisie potrzeb i wymagań), tak aby każdy z wykonawców przystępując do postępowania wiedział, jakie oświadczenia lub dokumenty będzie obowiązany złożyć.
- Z zasady proporcjonalności wynika, że zamawiający może żądać jedynie takich PSD, które są niezbędne do przeprowadzenia danego postępowania. Oznacza to, że wymaganiem nadmiernym (nieproporcjonalnym) będzie żądanie dokumentów, które nie są związane z postawionym w postępowaniu warunkiem udziału lub dotyczą fakultatywnej przesłanki wykluczenia, które zamawiający w danym postępowaniu nie stosuje.
- Katalog PSD, z którego może korzystać zamawiający jest zamknięty, z wyjątkiem dotyczącym zamówień sektorowych. W kolejnych paragrafach rozporządzenia zawarte zostały oświadczenia i dokumenty, których zamawiający powinien lub może żądać. Rozporządzenie wdraża m.in. przepisy Załącznika XII do Dyrektywy 2014/24, w którym ustawodawca unijny określił podmiotowe środki dowodowe dla potwierdzenia spełnienia warunków dot. sytuacji ekonomicznej i finansowej oraz zdolności technicznej. W postępowaniach o zamówienie sektorowe katalog dokumentów nie jest wiążący – zamawiający może ustanowić inne warunki udziału w postępowaniu i konsekwentnie może w celu wykazania ich spełnienia żądać odpowiednich dokumentów (z zachowaniem zasady proporcjonalności).
- Dążąc do zmniejszenia obowiązków biurokratycznych ustawodawca pozostawił zamawiającemu większą swobodę decydowania o sposobie oceny kwalifikacji podmiotowej wykonawcy w postępowaniu, którego wartość jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach, o których mowa w art. 3 ustawy Pzp (progi dyrektywowe). W tym przypadku zamawiający może, ale nie ma obowiązku, żądać dokumentów w celu potwierdzenia braku podstaw do wykluczenia oraz spełnienia warunków udziału w postępowaniu. Wykonawcy mogą złożyć jedynie oświadczenia w celu wykazania spełnienia warunków, przy czym decyduje tu wola zamawiającego. Powinien on w dokumentach zamówienia wskazać, czy za wystarczające uzna złożenie oświadczeń, czy też żąda dokumentów, a jeżeli tak to jakich – skoro bowiem wolno mu nie żądać dokumentów w ogóle, to wolno również ograniczyć żądanie do wybranych przez siebie.
Podobnie w przypadku postępowań obejmujących usługi społeczne i inne szczególne usługi – nawet jeżeli wartość zamówienia przekracza progi dyrektywowe zamawiający ma możliwość zrezygnowania z obowiązkowego żądania dokumentów, gdyż przewiduje to art. 398 pkt 4) ustawy Pzp.
- W przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej próg dyrektywowy zamawiający jest zobligowany do żądania dokumentów – co najmniej dokumentów potwierdzających brak okoliczności warunkujących wykluczenie z postępowania, gdy nie opisuje warunków określonych w art. 112 ustawy. Regulacja ta obowiązuje niezależnie od przyjętego trybu udzielenia zamówienia, w tym trybu z wolnej ręki, choć i tu występują wyjątki. Zgodnie z art. 215 ust. 1 ustawy Pzp, zamawiający może odstąpić od weryfikacji przesłanek wykluczenia określonych w art. 108 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy Pzp dla niektórych rodzajów zamówień i w konsekwencji od żądania odpowiednich dokumentów.
Podobny wyjątek dotyczy zamówień sektorowych, gdzie zamawiający sektorowi (tylko wskazani w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy Pzp) mogą odstąpić od stosowania obligatoryjnych podstaw wykluczenia wykonawcy. Ustawodawca umożliwił także zamawiającym sektorowym zastosowanie innych podstaw wykluczenia oraz warunków udziału w postępowaniu niż określone w art. 108, 109 i 112 ustawy, o ile mają one obiektywny charakter i zostały określone w dokumentach zamówienia – a w związku z tym również umożliwił żądanie innych podmiotowych środków dowodowych niż określone w przepisach wykonawczych.
- Przepisy wymagają złożenia oświadczeń i dokumentów w określonej formie. Szczegółowe regulacje w tym zakresie znalazły się w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie sposobu sporządzenia i przekazywania informacji oraz wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych oraz środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie (Dz.U. poz. 2452)
Skróty:
Dyrektywa 2014/24 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE. Tekst mający znaczenie dla EOG
PSD – podmiotowe środki dowodowe
rozporządzenie – Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2415)
ustawa Pzp – ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2022r. poz. 1710)
Autor: Małgorzata Stachowiak
Propozycja cytowania: M. Stachowiak (red.), Praktyczny komentarz do rozporządzenia w sprawie podmiotowych środków dowodowych, Grupa Doradcza Sienna Sp. z o.o., dostęp: www.grupasienna.pl
- 2 [Środki dowodowe na potwierdzenie braku podstaw wykluczenia]
- W celu potwierdzenia braku podstaw wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, zwanego dalej „postępowaniem”, zamawiający może żądać następujących podmiotowych środków dowodowych:
1) Drugi paragraf rozporządzenia wymienia PSD, których zamawiający może żądać w celu potwierdzenia, że nie zachodzą podstawy wykluczenia wykonawcy z postępowania. Warunkiem żądania dokumentów jest wskazanie, że dana podstawa wykluczenia ma zastosowanie w konkretnym postępowaniu o udzielenie zamówienia.
2) Przesłanki wykluczenia dzielą się na przesłanki obligatoryjne, a więc mające zastosowanie w każdym postępowaniu (przy czym art. 393 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp pozwala na odstępstwo w przypadku niektórych zamówień sektorowych, art. 215 ust 1 ustawy Pzp pozwala na odstępstwo w przypadku niektórych zamówień udzielanych w trybie z wolnej ręki) oraz przesłanki fakultatywne, co do których swobodę w zakresie zastosowania lub niezastosowania w danym postępowaniu posiada zamawiający. Dodatkowe fakultatywne podstawy wykluczenia zostały określone dla zamówień w dziedzinach bezpieczeństwa i obronności (art. 405 ustawy Pzp).
PRZESŁANKA | PODMIOTOWY ŚRODEK DOWODOWY | UWAGI |
Przesłanki obligatoryjne | ||
Art. 108 ust 1 pkt 1 ustawy Pzp Skazanie wykonawcy będącego osobą fizyczną za określone typy przestępstw | § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Informacja z KRK | |
Art. 108 ust 1 pkt 2 Skazanie osoby pełniącej funkcje członka organu zarządzającego lub nadzorczego, będącej wspólnikiem spółki jawnej lub partnerskiej, komplementariuszem spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, prokurentem za określone typy przestępstw | § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Informacja z KRK | |
Art. 108 ust 1 pkt 3 Zaległości w uiszczaniu podatku, opłat lub składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne stwierdzone prawomocnym wyrokiem lub ostateczną decyzją | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 108 ust 1 pkt 4 Orzeczenie zakazu ubiegania się o zamówienie | § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Informacja z KRK | |
Art. 108 ust 1 pkt 5 Zawarcie porozumienia mającego na celu zakłócenie konkurencji | § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Oświadczenie dotyczące przynależności do grupy kapitałowej | |
Art. 108 ust 1 pkt 6 Zakłócenie konkurencji spowodowane udziałem wykonawcy w przygotowaniu postępowania | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 108 ust. 2 Udaremnianie lub utrudnianie stwierdzenia przestępnego pochodzenia pieniędzy | § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Informacja z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych | Jedynie w postępowaniach o wartości ≥ 10 mln euro dla dostaw lub usług ≥ 20 mln euro dla robót budowlanych |
Przesłanki fakultatywne | ||
Art. 109 ust. 1 pkt 1 Naruszenie obowiązków dot. płatności podatków, składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne | § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Zaświadczenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego § 2 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Zaświadczenie właściwej jednostki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubeczenia Społecznego | |
Art. 109 ust. 1 pkt 2 Naruszenie obowiązków w dziedzinie ochrony środowiska, prawa socjalnego lub prawa pracy przez wykonawcę będącego osobą fizyczną, który: · Został prawomocnie skazany za przestępstwo przeciwko środowisku, prawom osób wykonujących pracę zarobkową · Został ukarany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika lub przeciwko środowisku za co wymierzono określoną karę · Został ukarany karą pieniężną na mocy decyzji administracyjnej o naruszeniu obowiązków wynikających z prawa ochrony środowiska, prawa pracy lub przepisów o zabezpieczeniu społecznym
| § 2 ust 1 pkt 1 lit. c) i d) rozporządzenia Informacja z Krajowego Rejestru Karnego § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust. 1 pkt 3 Naruszenie obowiązków w dziedzinie ochrony środowiska, prawa socjalnego lub prawa pracy przez osobę fizyczną pełniącą funkcje członka organu zarządzającego lub nadzorczego, będącą wspólnikiem spółki jawnej lub partnerskiej, komplementariuszem spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, prokurentem, która: • Została prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko środowisku, prawom osób wykonujących pracę zarobkową • Została ukarana za wykroczenie przeciwko prawom pracownika lub przeciwko środowisku za co wymierzono określoną karę • Została ukarana karą pieniężną na mocy decyzji administracyjnej o naruszeniu obowiązków wynikających z prawa ochrony środowiska, prawa pracy lub przepisów o zabezpieczeniu społecznym | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust. 1 pkt 4 Likwidacja, upadłość, zawarcie układu z wierzycielami lub zawieszenie działalności gospodarczej | § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Informacja/Odpis z Krajowego Rejestru Sądowego lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej | |
Art. 109 ust. 1 pkt 5 Poważne naruszenie obowiązków zawodowych | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust 1 pkt 6 Konflikt interesów | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust 1 pkt 7 Niewykonanie lub nienależyte wykonanie w znacznym stopniu zobowiązania z umowy w sprawie zamówienia publicznego lub koncesji, co doprowadziło do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy, odszkodowania, wykonania zastępczego lub realizacji uprawnień z rękojmi | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust. 1 pkt 8 Wprowadzenie w błąd zamawiającego dotyczących wykluczenia, warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust 1 pkt 9 Bezprawny wpływ lub próba wpływu na działanie zamawiającego | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
Art. 109 ust 1 pkt 10 Wprowadzenie w błąd zamawiającego | § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Oświadczenie o aktualności informacji podanych we wcześniejszym oświadczeniu | |
3) W postępowaniach o wartości równej lub wyższej niż progi unijne zamawiający powinien żądać odpowiednich dokumentów potwierdzających, że nie zachodzą podstawy do wykluczenia, a postępowaniach o wartości mniejszej PSD wymienione w § 2 rozporządzenia mogą być zastąpione oświadczeniem własnym wykonawcy, potwierdzającym aktualność oświadczenia złożonego wraz z wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub ofertą.
4) W okolicznościach szczególnych zamawiający może odstąpić od żądania oświadczenia o braku podstaw do wykluczenia składanego wraz z ofertą (wstępne potwierdzenie, że nie zachodzą przesłanki do wykluczenia). Dotyczy to trybu negocjacji bez ogłoszenia prowadzonych ze względu na pilną potrzebę udzielenia zamówienia (art. 212 ust. 4 ustawy Pzp), trybu zamówienia z wolnej ręki w postępowaniach o wartości równej lub większej niż prób unijny (art. 217 ust. 3 ustawy Pzp), jak też w postępowaniach o wartości mniejszej (art. 306 ust. 2 ustawy Pzp). W takich sytuacjach wykonawca na potwierdzenie, że nie zachodzą przesłanki wykluczenia, składa oświadczenie o braku podstaw do wykluczenia. W pozostałych postępowaniach składane jest oświadczenie o aktualności poprzednio złożonego oświadczenia. Skoro takiego oświadczenia wykonawca nie składał, to nie może potwierdzić aktualności, może natomiast złożyć osobne oświadczenie.
5) Jeżeli zamawiający w danym postępowaniu nie podjął decyzji o zastosowaniu przesłanek fakultatywnych lub też skorzystał z możliwości niestosowania niektórych przesłanek obligatoryjnych (o czym szerzej w komentarzu do § 1 rozporządzenia, punkt 7), to nie może żądać złożenia odpowiednich oświadczeń lub dokumentów. Byłoby to działanie sprzeczne z zasadą proporcjonalności.
Skróty:
PSD – podmiotowe środki dowodowe
rozporządzenie – Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2415)
ustawa Pzp – ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2022r. poz. 1710)
Autor: Małgorzata Stachowiak
Propozycja cytowania: M. Stachowiak (red.), Praktyczny komentarz do rozporządzenia w sprawie podmiotowych środków dowodowych, Grupa Doradcza Sienna Sp. z o.o., dostęp: www.grupasienna.pl
